کار با برنامه‌هایی مانند ChatGPT نیازمند دقت و درک درست از ماهیت این ابزارهاست. یکی از چالش‌ها این است که توانایی گفت‌وگوی روان و طبیعی ChatGPT می‌تواند ما را به اشتباه بیندازد و این تصور را ایجاد کند که با انسانی آگاه و خردمند در حال تعامل هستیم. این شباهت به گفت‌وگوی انسانی، ممکن است ما را وادار کند تا انتظاراتی مشابه با تعامل انسانی داشته باشیم؛ انتظاراتی که در برخورد با یک ماشین، نادرست و گمراه‌کننده‌اند.
برای مثال، ما معمولاً انتظار نداریم یک انسان حقایق را از خود بسازد. اما مدل‌های زبانی بزرگ، مانند ChatGPT، گاهی اطلاعات نادرست را با لحنی کاملاً روان و مطمئن ارائه می‌دهند. این ابزارها هنوز از نوعی آگاهی به نام «فراشناخت» برخوردار نیستند؛ یعنی نمی‌دانند که چه چیزهایی را نمی‌دانند.
از سوی دیگر، ما معمولاً انتظار داریم که فردی که قادر به نقل ابیاتی از شکسپیر، شرح مفاهیم محاسبات کوانتومی، یا حتی ارائه اثبات‌هایی برای قضایای ریاضی در قالب شعر است، حداقل بتواند به درستی بشمارد. اما LLMها چنین پیوستگی منطقی در توانایی‌های خود ندارند. بنابراین، فرض اینکه این ابزارها همانند انسان‌های باهوش و آگاه عمل می‌کنند، می‌تواند ما را به تصمیم‌های اشتباهی برساند.
در این میان، دیدگاه «سیمون ویلیسون» قابل‌توجه است: او پیشنهاد می‌دهد که به جای تصور LLMها به‌عنوان نوعی هوش عمومی، آن‌ها را به چشم «ماشین‌حساب کلمات» ببینیم؛ ابزاری برای انجام کارهای مفید با متن، نه موجوداتی آگاه. هرچه بتوانیم دقیق‌تر حوزه‌هایی را که این مدل‌ها در آن‌ها خوب عمل می‌کنند از زمینه‌هایی که در آن‌ها ضعیف هستند تفکیک کنیم، بهتر خواهیم توانست از آن‌ها بهره بگیریم و از خطرات دوری کنیم.
ده راهکار مؤثر برای یادگیری با استفاده از ChatGPT
در ادامه، ده روش عملی و مؤثر برای بهره‌گیری از ChatGPT در فرایند یادگیری معرفی می‌شود؛ راهکارهایی که از تجربه‌ی کاربران واقعی استخراج شده‌اند:
۱. معلم شخصی سقراطی بسازید
رایج‌ترین کاربرد گزارش‌شده از سوی کاربران، استفاده از ChatGPT به‌عنوان یک معلم خصوصی است. توضیح مفاهیم دشوار، کدهای پیچیده یا حل مسائل با کمک این ابزار، جایگزینی مقرون‌به‌صرفه برای استفاده از متخصصان انسانی است. اگر این کار در کنار مطالعه‌ی کتاب درسی یا شرکت در کلاس انجام شود، خطر بروز اشتباهات کمتر خواهد بود، چرا که امکان مقایسه و بررسی دقیق‌تر وجود دارد.
۲. تمرین مکالمه به زبان‌های خارجی
بسیاری از کاربران از ChatGPT به‌عنوان مربی زبان استفاده می‌کنند. این ابزار قادر است متونی با دستور زبان صحیح تولید کند. کاربران معمولاً از مدل می‌خواهند مکالمه‌ای در زبان هدف ترتیب دهد و در صورت نیاز، نکات دستور زبانی را به زبان انگلیسی توضیح دهد. همچنین می‌توان از ChatGPT خواست تا متن‌های دشوار را به نسخه‌ای ساده‌تر برای درک بهتر تبدیل کند. این کار، خواندن را برای زبان‌آموزان در سطوح مختلف آسان‌تر می‌کند.
۳. خلاصه‌سازی متون بلند
ChatGPT در خلاصه‌کردن متون طولانی توانایی خوبی دارد. این قابلیت به کاربران کمک می‌کند تا سریع‌تر به محتوای اصلی متون علمی، مقالات یا گزارش‌های طولانی دست پیدا کنند. خلاصه‌های تنظیم‌شده متناسب با نیاز فردی، می‌توانند به شناسایی منابع ارزشمند برای مطالعه‌ی عمیق‌تر کمک کنند.
۴. پرسش و پاسخ درباره‌ی اسناد و متون پیچیده
یکی دیگر از کاربردهای مؤثر، امکان پرسیدن سوالات طبیعی درباره‌ی متون بلند است. برای مثال، هنگام بررسی یک مقاله علمی می‌توان از ChatGPT خواست تا حجم نمونه یا روش تحقیق را مشخص کند. ابزارهایی مانند «Consensus» این قابلیت را با ذکر منابع ارائه می‌دهند، که بررسی درستی پاسخ‌ها را آسان‌تر می‌کند. البته همچنان لازم است صحت پاسخ‌ها بررسی شود، زیرا ممکن است مدل‌ها اطلاعات نادرستی ارائه دهند، مانند نسبت‌دادن یک متاآنالیز به مقاله‌ای که چنین چیزی در آن وجود ندارد.
۵. ایجاد تمرین و آزمون
ChatGPT می‌تواند تمرین‌ها و پرسش‌هایی متناسب با سطح دانش کاربر ایجاد کند. این قابلیت برای مرور دروس، آمادگی آزمون یا یادگیری تدریجی بسیار مفید است. همچنین می‌توان از آن خواست پاسخ‌های ارائه‌شده را بررسی کرده و بازخورد ارائه دهد.
۶. بازنویسی و ساده‌سازی مطالب
برای درک بهتر مطالب پیچیده یا تخصصی، می‌توان از ChatGPT خواست تا متنی را به زبانی ساده‌تر بازنویسی کند. این کار به‌ویژه در مطالعه‌ی مقالات تخصصی، متون حقوقی یا منابع دانشگاهی که زبان سنگینی دارند، بسیار مفید است.
۷. شبیه‌سازی نقش‌ها و گفت‌وگوهای آموزشی
یکی دیگر از کاربردهای خلاقانه، شبیه‌سازی مکالمه با شخصیت‌های تاریخی یا متخصصان خیالی است. مثلاً می‌توان از ChatGPT خواست که نقش یک فیلسوف، نویسنده یا دانشمند خاص را بازی کند و درباره‌ی موضوعی مشخص گفت‌وگو کند. این روش می‌تواند درک عمیق‌تری از دیدگاه‌ها و مفاهیم ایجاد کند.
۸. برنامه‌ریزی برای یادگیری و تعیین اهداف
ChatGPT می‌تواند در برنامه‌ریزی درسی یا طراحی مسیر یادگیری نقش مؤثری ایفا کند. برای مثال، می‌توان از آن خواست یک برنامه‌ی هفتگی برای یادگیری موضوعی مشخص طراحی کند، منابع پیشنهادی ارائه دهد و پیشرفت را پیگیری کند.
۹. بررسی و ویرایش متون تولیدشده
در فرآیند یادگیری، گاهی تولید محتوا نیز بخشی از مسیر است. ChatGPT می‌تواند در ویرایش متون، بهبود ساختار جملات، پیشنهاد واژه‌های دقیق‌تر و بازنویسی کمک کند. این قابلیت برای دانشجویان، پژوهشگران و تولیدکنندگان محتوا بسیار مفید است.
۱۰. مقایسه دیدگاه‌ها و بررسی نقدها
می‌توان از ChatGPT خواست تا دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی یک موضوع را کنار هم قرار دهد، نقدهای وارد بر آن‌ها را بیان کند و نقاط قوت و ضعف هرکدام را تحلیل کند. این روش به تفکر نقادانه و درک عمیق‌تری از مباحث کمک می‌کند.
استفاده هوشمندانه از ChatGPT می‌تواند ابزار قدرتمندی برای یادگیری، بررسی، و تحلیل باشد به شرط آنکه توانایی‌ها و محدودیت‌های آن را به‌درستی بشناسیم و استفاده از آن را با منابع معتبر و ذهنی نقاد همراه کنیم.
