وقتی نام «متخصصان حوزه سلامت» را می‌شنویم، معمولاً ذهنمان به سمت پزشکان، پرستاران یا پژوهشگران می‌رود؛ اما کمتر کسی در همان لحظه به وکیل سلامت فکر می‌کند. بسیاری از افراد حتی نمی‌دانند که چنین شاخه‌ای در حقوق وجود دارد و «حقوق سلامت» یک رشته تخصصی مستقل است.
در واقع، حقوق سلامت یکی از شاخه‌های جدید و کمتر شناخته‌شده‌ی علم حقوق است. همه‌گیری کرونا باعث شد این حوزه بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و رسوایی‌های مختلف در حوزه بهداشت عمومی که از طریق رسانه‌ها و حتی سریال‌های تلویزیونی بازتاب پیدا کردند، کنجکاوی مردم را برانگیخت. این رشته ترکیبی از اصل بنیادین عدالت و مهم‌ترین ارزش انسانی یعنی «سلامت» است.
این بار، به پیشنهاد «سارا گومز تریوس»، تصمیم گرفتیم گفت‌وگویی کوتاه و مصاحبه‌گونه داشته باشیم تا به پنج پرسش کلیدی درباره حقوق سلامت، وکیل سلامت و مسیر ورود به این حرفه پاسخ دهیم.
۱. وکیل سلامت کیست و چه می‌کند؟ مسیر ورود به این حرفه چگونه است؟
یکی از جذابیت‌های شغل وکیل سلامت این است که دامنه وظایفش بسیار متنوع است. یک وکیل سلامت در قوانین ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی مرتبط با مشاغل پزشکی و پیراپزشکی، سیاست‌گذاری بهداشتی، فرایندهای سازمان غذا و دارو و بسیاری موضوعات دیگر تخصص دارد.
مسیرهای شغلی متنوع‌اند:
– وکیل دادگستری که از موکلان خود در دادگاه دفاع می‌کند
– وکیل تطبیق یا «Compliance Lawyer» که در یک سازمان بهداشتی بر اجرای صحیح قوانین نظارت دارد
– قاضی در حوزه صلاحیت‌های ویژه سلامت
– کارشناس اخلاق زیستی (Bioethicist)
– مسئول سیاست‌گذاری
– مدیر ارشد بخش سلامت
– حتی مأمور پلیس برای مقابله با جرایم قاچاق دارو
مسیر تحصیلی رایج برای ورود به این حرفه شامل گذراندن کارشناسی حقوق (LLB) و سپس کارشناسی ارشد حقوق سلامت (LLM in Health Law) است. معمولاً در مقطع LLM، دانشجو در یکی از شاخه‌های تخصصی مانند مسئولیت پزشکی، قوانین بهداشت عمومی، حقوق بین‌الملل سلامت، اخلاق زیستی یا حقوق پژوهش تخصص می‌گیرد.
۲. نقش وکیل سلامت در شغل کنونی شما چیست؟
من در حال حاضر به عنوان «کارشناس پروژه اخلاق پژوهش» در یک دانشگاه در فرانسه فعالیت می‌کنم؛ یعنی وکیلی هستم که بر رعایت قوانین مرتبط با حقوق سلامت در حوزه تحقیقات نظارت دارد. وظیفه من این است که پروژه‌های تحقیقاتی شامل آزمودنی انسانی، تأییدیه «کمیته حفاظت از مشارکت‌کنندگان در پژوهش» را دریافت کنند.
همچنین بر پروژه‌هایی که مشمول «پروتکل ناگویا» می‌شوند نیز نظارت دارم. این پروتکل مربوط به حفاظت از تنوع زیستی و توزیع عادلانه منافع حاصل از منابع ژنتیکی و دانش سنتی مرتبط با آن‌هاست. علاوه بر این، در زمینه اخلاق پژوهش و فرایندهای اخذ مجوز، ارائه‌هایی آموزشی برای پژوهشگران برگزار می‌کنم.
یک روز کاری معمولی شامل بررسی ایمیل‌ها، ملاقات با پژوهشگران، بررسی اسناد از منظر حقوقی، پیشنهاد اصلاحات، و به‌روز ماندن در تحولات علمی و قانونی است.
۳. بزرگ‌ترین چالش مسیر شغلی شما چه بوده است؟
بزرگ‌ترین چالش من گذراندن اولین کارشناسی ارشد حقوق سلامت بود. برنامه تحصیلی بسیار فشرده بود، حتی با اینکه پیش‌تر دانش‌آموخته همان دانشگاه بودم. اما علاقه‌ام به این رشته باعث شد ادامه بدهم. کارآموزی‌هایم در حوزه حقوق محیط زیست و اخلاق زیستی نیز چشم‌انداز تازه‌ای به من داد و مطمئن شدم که حقوق سلامت همان مسیری است که می‌خواهم در زندگی‌ام دنبال کنم.
۴. پاداش‌بخش‌ترین بخش کارتان چیست؟
احساس رضایت از اینکه پروژه‌های پژوهشی به کمک من توانسته‌اند مجوز شروع کار خود را دریافت کنند، برایم بسیار ارزشمند است. من خود پژوهش را انجام نمی‌دهم، اما می‌دانم که نقشم در قانونی و اخلاقی بودن آن اساسی است. همچنین آشنایی با موضوعات متنوعی که پژوهشگران از رشته‌های مختلف روی آن کار می‌کنند، مرا در «مرکز دنیای علم» قرار می‌دهد.
۵. توصیه شما به دانشجویانی که می‌خواهند وکیل سلامت شوند چیست؟
اولین توصیه من این است که هرگز تسلیم نشوید. بهترین کار این است که حوزه تخصصی خود را در حقوق سلامت پیدا کنید و تا جایی که می‌توانید در آن فعال باشید — چه با گذراندن دوره‌های آنلاین (MOOCs)، چه با راه‌اندازی صفحه‌ای در شبکه‌های اجتماعی برای توضیح مفاهیم کلیدی حقوق سلامت.
همچنین لازم است با مفاهیم پایه علوم زیستی آشنا باشید و پیشرفت‌های صنعت سلامت را دنبال کنید. این ترکیب دانش حقوقی و علمی، شما را به یک وکیل سلامت حرفه‌ای و موفق تبدیل می‌کند.
درباره نویسنده
النا دوویکا، وکیل سلامت فارغ‌التحصیل دانشگاه پاریس ۱ پانتئون سوربن در فرانسه است. او به شش زبان مسلط است (چهار زبان به‌صورت روان) و به سلامت و ساده‌سازی علوم برای عموم علاقه‌مند است. وی پادکست «Salud Leyes y Sociedad» را با محوریت مسائل بهداشت عمومی از دیدگاه حقوقی و اجتماعی تولید می‌کند و در مدیوم درباره فرهنگ، زبان، سلامت و جامعه می‌نویسد.
جهت اطلاع بیشتر با ما در تماس باشید.
09129238714
مهناز اسفندیاری وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای دادگستری مرکز
